Shtetl

Un shtetl, en yiddish: שטעטל, diminutivu de shtot שטאָט, col significáu de "ciudá pequeña", ye pronunciáo de xeitu paecíu al diminutivu del sur de Alemaña "Städtle", "pequeña ciudá"; comparáo co l'Altu Alemán Mediu les asemeyances fonétiques son mayores: stetelîn, stetlîn, stetel, por cuenta de que'l Yiddish ye consideráo una variedá del Altu Alemán Mediu, al par del Alemán, l'altu Franconiu del Rin, el Franconiu Central, l'Alemán Centru-Oriental, el Franconiu Oriental, el Bávaru, l'Alemánicu, el Lluxemburgués, el Vilamovicianu y l'Alemán Zipser.

Un shtetl, yera una pequeña ciudá con una gran población xudía qu'esistía n'Europa Central y Oriental antes de la Shoah . Los shtetlej (en singular 'shtetl', en plural 'shtetlej') atopáronse principalmente nes árees que constituyeron la Zona d'Asentamientu del sieglu XIX nel Imperiu Rusu, según na Polonia del Congresu (tamién conocida como la Polonia rusa, foi un Estáu creáu nel Congresu de Viena en 1815 tres la cayida de Napoleón Bonaparte, xuníu al Imperiu rusu), na Galicia Austriaca, Rumanía ya Hungría.

La Zona d'Asentamientu, foi n'orixe formáu en 1791 por Catalina II de Rusia, y yera una rexón designada pa xudíos. Por razones polítiques, económiques y relixoses, a bien pocos xudíos dexóse-yos vivir n'otros llugares. L'área atópase principalmente dientro de Polonia, Rusia, Ucrania, Lituania, Bielorrusia y Moldavia. A finales del sieglu XIX, cerca del 95 per cientu de los 5,3 millones de xudíos del Imperiu Rusu vivíen na Zona d'Asentamientu. A principios de 1917, abolióse la Zona d'Asentamientu, lo que dexó a los xudíos vivir onde quixeren nel antiguu Imperiu Rusu. Esta rexón siguió siendo un centru de vida comuñal xudía hasta la Segunda Guerra Mundial.

El yiddish estrema ente un shtetl (un pueblu), un shtetele (un pueblu pequeñu), un shtot (una ciudá), un dorf (pueblu) y un yishev (un pequeñu asentamientu rural).^[1]Shtetl ye un diminutivu de shtot col significáu de "pequeña ciudá". Nel llinguaxe oficial, el shtetl foi referíu como un "miasteczko xudíu", un tipu d'asentamientu que s'anició na antigua Commonwealth polacu-lituana.^[2] Miasteczko en polaco ye el diminutivu de miasto, y ye un tipu d'asentamientu históricu similar a un ''pueblu-mercáu", tamién conocíu como "shtetl" cuando ye predominantemente xudíu.

Shtetl ye precisáu en numberoses fontes como un diminutivu de shtot (ciudá). Pero cinxise puramente al tamañu como elementu definitoriu allóñanos del verdaderu significfado qu'hai en llingua yiddish. En yiddish, los diminutivos pueden tener unu o más de los cuatro valores semánticos posibles:

El diminutivu d'un nome pue tener un significáu totalmente distintu al de la so forma base o raiz: asina tenemos finger que significa 'deu', y el so diminutivu fingerl col significáu 'd'aníu'; o hoyz col significáu de 'casa' y el so diminutivu hayzl que pasa a ser 'burdel'.

El diminutivu pue camudar el significáu de la base añadiéndo-y la cualidá de pequeñez o mocedá: shteyn que significa piedra o peñéu, na so forma diminutiva shteyndl sería una piedrina o un regodón; y kats, col significáu de gatu na so forma diminutiva ketsl, sería un gatín, un cachorru de gatu.

El diminutivu pue modificar el significáu del nome base dándo-y el calter de daqué cariñosu: zun que significa 'sol', convertiríase en zindl, col significáu utilizáu por una persona mayor como una forma familiar de dirixise a un  neñu, n'asturianu equivalente a 'mio fíu'; o bakn que son les mexelles, na so forma diminutiva bekelej seríen unes mexelles llindes y adorables.

Y a lo último, el diminutivu'pue modificar el nome base, de normal refiriéndose a un ser animáu, dándo-y un calter de poca considerancia o despreciu: shrayber que sería un 'escritor', na forma diminutiva shrayberl , tien la considerancia dun escritor menor, un 'escritorzuelu'; o mentsh que significa 'persona' pero más cercanu al asturianu 'tou un paisanu', en diminutivu ye mentshl que ye un completu inútil, esi que siempres se quexa de too y nunca fai nada pa iguar.

Les dos primeres categoríes de diminutivos aplicaos a shtetl, faen referencia al tamañu y amplitú, lo que s'afai a la noción xeneral de shtetl (pequeña ciudá o puebl) comu diminutivu de shtot (ciudá); y hasta puen faer referencia a un posible calter peyorativu, pos los sos habitantes en cuanto taben n'otros sitios, evitaben referise al so llugar d'orixe como un shtetl, por ser esti daqué de menor categoría y que va en desterciu de la categoría de los sos habitantes, como si fueren habitantes de segunda

Los dos últimes pertenecen al espectru de los valores afeutivos o sentimentales, de la devoción al facer de menos.^[3]

1. ↑ https://yivoencyclopedia.org/article.aspx/Shtetl
2. ↑ "Shtetl". www.jewishvirtuallibrary.org. Retrieved 5 April 2019.
3. ↑ 'Shtetl: A Vernacular Intelectual History' - Jeffrey Shandler